بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات یا زئونوز به بیماری‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند بین حیوانات و انسان‌ها انتقال یابند. بیماری های زئونوز ممکن است توسط عوامل مختلفی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا ایجاد شوند و از طریق روش های مختلفی مانند تماس مستقیم با حیوانات، مصرف مواد غذایی آلوده، نیش حشرات یا تماس با محیط آلوده به انسان منتقل شوند. ما نیز در این متن به بیماری های مشترک بین انسان ومرغ می پردازیم تا کارکنان مرغداری آگاهی بیشتری نسبت به محیط کار خود داشته باشند.
آنفلوانزای مرغی
بیماری آنفلوانزا مختص مرغ نیست و می تواند پرندگان وحشی و حتی اهلی دیگر مانند بوقلمون و اردک را درگیر کند. نشانه های بیماری و شدت درگیری در گونه های مختلف متفاوت است طوری که ممکن است کشنده یا تحت بالینی باشد. پس این بیماری مشترک ممکن است از گونه های مختلفی به انسان منتقل شود.
راه های انتقال آنفلوانزا
- تماس مستقیم با پرندگان آلوده چه زنده و چه مرده
- استنشاق ذرات معلق شده در هوا که ممکن است حاصل مدفوع یا ترشحات تنفسی پرنده باشد
- تماس با محیط آلوده مانند قفس، آب خوری و دان خوری
علایم بیماری آنفلوانزا در انسان
علائم اولیه: تب، سرفه، گلودرد، درد در عضلات.
علائم پیشرفته: تنگی نفس، ذات الریه، مشکل تنفسی، فوت (در موارد شدید).
سالمونلوز
سالمونلوز یکی از شایع ترین بیماری های باکتریایی مشترک بین انسان و حیوانات می باشد که عمدتا از طریق محصولات آلوده مانند مصرف تخم مرغ خام یا گوشت نپخته به انسان منتقل می شود. لازم به ذکر است این بیماری ممکن است در مرغ بدون علامت باشد و سالم به نظر برسد اما در انسان باعث مسمومیت شدید غذایی شود.
راه های انتقال به انسان
- مصرف گوشت یا تخم مرغ نپخته یا نیم پز مانند استیک یا تخم مرغ عسلی
- تماس با مرغ زنده یا محیط آلوده مانند مدفوع، آب خوری و دان خوری
- سبزیجات و میوه نشسته ای که با کود حیوانی آلوده کشت شده اند
علایم بیماری در انسان
علایم بیماری معمولا 12 تا 72 ساعت بعد از آلوده شدن بروز پیدا می کند و 3 تا 7 روز انسان را درگیر می کند. از علایم بیماری می توان به اسهال (ممکن است خونی باشد)، دل درد شدید، کم آبی، تب و لرز، استفراغ و حالت تهوع و سرد و ضعف عمومی.
نیوکاسل
بیماری نیوکاسل یک بیماری ویروسی مسری در بین پرندگان مانند مرغ، بوقلمون و کبوتر است که ممکن است باعث علایم تنفسی، گوارشی و عصبی شود. این بیماری سالانه خسارت زیادی به صنعت طیور وارد می کند.
راه های انتقال نیوکاسل به انسان
- تماس مستقیم با پرندگان آلوده
- تنفس هوای آلوده به ترشحات مدفوع یا ترشحات تنفسی
- تماس واکسن نیوکاسل با چشم انسان به هنگام واکسیناسیون پرنده
علایم بیماری نیوکاسل در انسان
این بیماری در انسان خفیف است و معمولا خود به خود خوب می شود و بیشتر در افرادی دیده می شود که تماس مستقیم با پرنده آلوده دارند مانند دامپزشک و کارگر مرغداری. از نشان های آن می توان به التهاب ملحمه چشم، قرمزی، خارش و آبریزش چشم اشاره کرد. همچنین ممکن است باعت تب، گلو درد و سرفه شود.
هیستوپلاسموز
هیستوپلاسموز یک بیماری قارچی است که عمدتاً از طریق استنشاق هاگ‌های قارچ ایجاد می‌شود. این قارچ در خاک‌های آلوده به فضولات پرندگان به‌ویژه مرغ‌ها، خفاش‌ها و پرندگان وحشی رشد می‌کند و می‌تواند برای انسان‌ها به‌ویژه افراد با سیستم ایمنی ضعیف خطرناک باشد.
راه های انتقال به انسان
- تنفس هاگ های قارچ به هنگام جا به جایی خاک یا فضولات خشکیده
- به طور کل بلند شدن گرد و خاک به هنگام تمیزکاری مرغداری
علایم هیستوپلاسموز در انسان
باعث درگیری تنفسی می شود که از علایم آن می توان سرفه خشک، درد قفسه سینه، تب، بدن درد و خلط خونی اشاره کرد.
نکته: قبل از جا به جایی خاک می توان آن را مرطوب کرد که از پراکنده شدن هاگ ها جلوگیری می کند.
نکات کلیدی برای پیشگیری از انتقال بیماری به انسان
- واکسیناسون پرنده
- استفاده از عینک، ماسک و دستکش به هنگام تماس با پرنده (چه مرده و چه زنده)
- تهویه مناسب در مرغداری
- ضدعفونی محیط مرغداری
- شستن دست ها پس از تماس با پرنده یا گوشت خام
- پخت کامل گوشت و تخم مرغ
- کنترل ناقل ها در محیط اطراف مرغداری مانند پرندگان وحشی، خفاش، موش، پشه و مگس
- آموزش کارکنان و رعایت نکات بهداشتی
نتیجه گیری
بیماری‌های مشترک بین مرغ و انسان در مرغداری‌ها می‌تواند از طریق تماس مستقیم، تنفس یا مصرف محصولات آلوده منتقل شود. رعایت اصول بهداشتی، واکسیناسیون طیور و استفاده از تجهیزات محافظتی مانند دستکش و ماسک خطر انتقال را به حداقل می‌رساند. پس از تماس با مرغ در صورت بروز نشانه های بیماری باید به پزشک مراجعه شود.
