بیماری نیوکاسل یا newcastle disease یکی از نگرانی موجود در صنعت طیور در سطح جهانی است. این بیماری بسیاری از پرندگان از جمله مرغ، بوقلمون و اردک را مبتلا می کند و بسیار واگیردار است و به سرعت در بین پرندگان منتشر می‌شود طوری که اگر با آن به سرعت و به نحو درست مقابله نشود می‌تواند ضرر اقتصادی زیادی به مرغدار وارد بکند.

اتیولوژی

ویروس APMV-1، ویروس بیماری نیوکاسل (NDV) است که جزو خانواده Paramyxoviridae از جنس Avulavirus می‌باشد. APMV-1 بسته به حدت آن در بیماری به سه پاتوتیپ تقسیم می شود: ولوژنیک (حاد ترین)، مزوژنیک (متوسط) و لنتوژنیک (کمترین حدت). سویه ولوژنیک در آسیا، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین بومی شده است که خود به دو فرم احشایی و تنفسی دیده می‌شود.

عوامل مستعد کننده

موارد زیر عوامل مستعد کننده‌ای هستند که بر شدت و تظاهرات بیماری تاثیر می‌گذارند:

• حساسیت گونه میزبان: مرغ و خروس نسبت به پرندگان آبزی مثل اردک حساسیت بیشتری نسبت به این بیماری دارند.
• سن و وضعیت سیستم ایمنی: از انجایی که سیستم ایمنی قوی و تکامل یافته، پرنده را در برابر بیماری محافظت می‌کند پس جوجه‌ها به دلیل سن کم و سیستم ایمنی تکامل نیافته حساسیت بیشتری به نیوکاسل دارند.
• عدم واکسیناسیون: واکسیناسیون با ایجاد سلول خاطره بدن را برای مواجه آماده می‌کند. در نتیجه پرنده بیمار نمی‌شود یا در صورت بیمار شدن، تظاهرات بیماری ضعیفی از خود نشان می دهد.
• سویه ویروس
• عفونت همزمان با سایر میکروارگانیسم‌ها
•  شرایط محیطی (استرس)

میزبان‌های طبیعی و تجربی

آلودگی با NDV در 236 گونه ثبت شده است. دوز عفونی یا میزان ویروس لازم برای بیمار شدن یک پرنده بسته به گونه پرنده می‌تواند متفاوت باشد مثلا بوقلمون‌ها در مقایسه با مرغ به دوز عفونی بیشتری نیاز دارند. به احتمال زیاد همه گونه‌های پرندگان مستعد ابتلا به عفونت NDV هستند با این حال دوز عفونی و علائم بالینی بستگی به گونه پرنده متفاوت است.

انتقال بیماری نیوکاسل

پرندگان اهلی یا وحشی آلوده، ویروس را در هوای بازدمی، ترشحات تنفسی و مدفوع دفع می کنند در نتیجه پرندگان با استنشاق یا بلع ویروس آلوده می شوند. پرنده آلوده، ویروس را در طول دوره نهفتگی، در مرحله بالینی و برای مدتی پس از بهبودی از خود دفع می‌کند.

فومیت‌ها(ناقل‌های بی‌جان) مانند خوراک یا آب آلوده، ابزار و ماشین آلات و کارکنان مزرعه می‌توانند منبع عفونت باشند. ویروس ممکن است در پوسته و لاشه تخم مرغ آلوده نیز وجود داشته باشد.

ماندگاری APMV-1 بسته به عوامل محیطی مانند دما و رطوبت بسیار متغیر است، اما در مدفوع در مقایسه با سطوح غیر آلی قادر است برای مدت طولانی تری زنده بماند.

ویروس نیوکاسل می تواند به انسان نیز منتقل شود.  این بیماری در افرادی که در معرض مقادیر زیادی ویروس قرار دارند، مانند کارگران آزمایشگاه یا تیم های واکسیناسیون، باعث ورم ملتحمه گذرا می شود.

علایم بیماری

در بیماری نیوکاسل هیچ علایم اختصاصی وجود ندارد طوری که می‌تواند خود را با شروع ناگهانی و تلفات بالا یا به صورت بیماری خفیف با درگیری تنفسی یا فقط افت تولید تخم مرغ  و بدون تلفات خود را نشان دهد. علایم بیماری نیوکاسل:

• نفس نفس زدن
• عطسه، سرفه
• بلعیدن هوا
• ترشحات بینی
• کاهش تولید تخم مرغ ( تخم‌مرغ‌ها ممکن است از نظر رنگ، شکل یا سطح غیرطبیعی (زبر یا پوسته نازک تخم‌مرغ) با آلبومین آبکی باشند).
• پرندگان با پرهای ژولیده و بی حال
• اسهال سبز رنگ یا آبکی
• علائم عصبی می‌تواند از لرزش، اسپاسم، فلج شدن بال ها و پاها، تورتیکولی، چرخش تا فلجی کامل متغیر باشد.
• عفونت چشمی، ملتحمه دو طرفه با مقداری تورم صورت

در فرم بسیار حاد ممکن است ما شاهد تلفات ناگهانی بدون بروز تظاهرات ظاهری باشیم.

میزان تلفات

تلفات بیماری نیوکاسل می تواند از ۱۰۰ درصد تا بدون تلفات متغییر باشد که به دلایل زیادی وابسته است از جمله:

• سویه ویروس که در سویه با حدت بالاتر (ولوژن) تلفات بیشتر است.
• گونه و نژاد پرنده که در مرغ و خروس نسبت به بوقلمون و بلدرچین و… تلفات بیشتری دیده می شود.
• سن پرنده که به تکامل سیستم ایمنی مربوط است طوری که در گله های تخم گذار به این دلیل که سن بیشتری دارند ممکن است تلفات نبینیم و فقط افت تولید تخم مرغ اتفاق بیافتد درحالی که مرغ گوشتی به دلیل سن کم معمولا تلفات می بینیم.
• عفونت ثانویه: وجود عفونت ثانویه باعث بروز بیماری با شدت بیشتر و در نتیجه تلفات بیشتر می شود حتی اگر سویه ویروس ضعیف باشد
• جیره غذایی ضعیف
• عدم واکسیناسیون: یکی از دلایلی که می تواند در گله باعث ۱۰۰ درصد تلفات شود نبود سیستم ایمنی فعال برای مقابله با ویروس نیوکاسل است.

ضایعات پس از مرگ

• تورم سر، ناحیه اطراف چشم و یا گردن.
• پتشی یا خونریزی در غشاهای سروزی دستگاه گوارش و مخاط معده و روده.
• خونریزی در بافت لنفاوی دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش، به ویژه در لوزه های سکوم و پلاک پی‌یر
• طحال بزرگ شده، شکننده و خالدار با نواحی نکروزه یا خونریزی.
• ادم اطراف تیموس و بورس فابریسیوس پرندگان جوان.
• ادم، خونریزی یا دژنراسیون تخمدان ها.
• در فرم تنفسی، خون ریزی در نای و کیست های چرکی در محل دو شاخه شدن نای و نایژه
• خونریزی در زرده در محوطه بطنی
• تخم مرغ: افت تولید، کاهش کیفیت پوسته، نازک شدن پوسته، دفرمه شدن پوسته

تشخیص افتراقی

تشخیص افتراقی شامل سایر بیماری هایی است که علائم تنفسی همراه با مرگ و میر بالا را نشان می دهند مثلا وبا پرندگان، HPAI، آبله مرغان، لارنگوتراکئیت، مایکوپلاسموز، برونشیت عفونی که باید آزمایشات آزمایشگاهی انجام شود تا علل دیگر حذف شود.

نمونه برداری

معمولاً از پرندگان زنده سواب نای و کلوآک یا از مدفوع تازه گرفته می شود و در پرندگان مرده می توان از بافت‌های طحال، ریه، روده‌ها (به ویژه لوزه‌های سکوم) یا محتوای روده، کبد، کلیه‌ها، قلب و مغز یا سواب های دهانی نمونه جمع آوری کرد.

آزمایشگاه

سنجش مهار هماگلوتیناسیون (HI) برای ویروس نیوکاسل ابزاری موثر برای تشخیص آن است. سایر آزمایش‌های سرولوژیکی مانند خنثی‌سازی ویروس و الایزا نیز ممکن است انجام شوند. لازم به ذکر است واکسیناسیون یا قرار گرفتن در معرض قبلی بیماری ممکن است با نتایج ازمایشگاهی تداخل داشته باشد.

امنیت زیستی

• جداسازی مزرعه، خوراک و منابع آب از پرندگان وحشی.
• کنترل آفات تاسیسات برای جلوگیری از حضور جوندگان و حشرات.
• کنترل رفت و آمد انسان و وسایل نقلیه: به حداقل رساندن رفت و آمد در مرغداری و ضدعفونی دقیق کلیه تجهیزات ورودی به مزرعه.
• باید به پاکیزگی لباس و دوش کارگران مرغداری نظارت داشت. همچنین آنها باید از تماس با حیوانات خانگی یا پرندگان وحشی در خارج از مزرعه اجتناب کنند.
• ضدعفونی کننده های موثر عبارتند از: اتر، فرمالین، گلوتارآلدئید، فنول ها و عوامل اکسید کننده، کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم.  این ویروس همچنین می تواند با عملیات حرارتی غیرفعال شود.

واکسیناسیون علیه بیماری نیوکاسل

واکسیناسیون به طور گسترده در سراسر جهان برای محافظت از مرغ استفاده می شود. واکسیناسیون می‌تواند در  کاهش دفع و انتقال بیماری و کاهش تلفات و شدت تظاهرات موثر باشد.

پادتن‌های مادری در هفته اول زندگی موجب محافظت از جوجه در برابر بیماری نیوکاسل می شود اما تداخلی با واکسن ندارند به همین دلیل معمولا در یک روزگی  از واکسن نیوکاسل استفاده می شود تا سطح ایمنی افزایش پیدا کند. نکته ای که درمورد واکسیناسیون نیوکاسل وجود دارد این است که در یک گله حدت واکسن مورد استفاده به صورت پلکانی در واکسیناسیون‌های بعدی افزایش پیدا می‌کند چون هر چه حدت واکسن قوی تر باشد سیستم ایمنی را بهتر تحریک می‌کند و در نتیجه پرنده نسبت به بیماری نیوکاسل مقاوم تر می‌شود.