داده های محیطی مانند دما، رطوبت نسبی و آمونیاک بر روی عملکرد طیور تاثیر می گذارند و ما در این متن به تاثیر این داده ها و اهمیتشان خواهیم پرداخت.

دما محیط و بستر

از اهمیت دما می توان به تاثیر آن بر اشتهای مرغ گفت دما بالا باعث کاهش اشتهای مرغ می شود و یا دمای پایین شرایط مطلوبی برای رشد برخی میکروب ها ایجاد می کند همچنین مرغ ها در هوای سرد در کنار یکدیگر تجمع می کنند و این باعث افزایش پراکنش بیماری در گله می شود.

مرغ یک حیوان خونگرم است و می تواند دمای بدنش را با دمای محیط تطابق دهد پس می تواند بازه ای از دما را تحمل کند اما در هفته اول زندگی اینطور نیست و به دما خیلی حساس است. گفته می شود دمای محیط در هفته اول باید در بازه 32-35 قرار بگیرد، همچنین یکی از نکاتی که باید در هفته اول دقت کرد دمای بستر است. سرد بودن زمین باعث ضعف در حرکت جوجه ها می شود پس دمای بستر خود را قبل از جوجه ریزی اندازه گیری کنید. با بزرگ شدن مرغ نیاز او به دمای بالا کمتر می شود چون می تواند دمای بدن خود را کنترل کند و با مصرف غذای بیشتر گرمای بیشتری از خود خارج می کند پس دما از هفته اول به سمت انتها دوره پرورش روند کاهشی دارد مثلا در مرغ گوشتی از سن 35 روزگی به بعد دمای مورد نیاز18-20 است.

اندازه گیری دما با دماسنج جیوه ای

اگر می خواهید دمای محیط را با دماسنج جیوه ای اندازه گیری کنید به دو نکته دقت کنید. اول اینکه چند عدد دماسنج در جاهای مختلف سالن قرار دهید تا از یکنواختی دما در سالن خود آگاه شوید و دوم دماسنج ها را هم قد مرغ های خود قرار دهید تا دمای محیطی که مرغ ان را احساس می کند اندازه گیری شود؛ پس هر چه مرغ بزرگتر می شود دماسنج از زمین بیشتر فاصله می گیرد.

رطوبت نسبی

 در بحث رطوبت باید فرق بین رطوبت مطلق و رطوبت نسبی را دانست. رطوبت مطلق به مقدار واقعی بخار آبی که در هوا وجود دارد اشاره دارد. یک متر مکعب هوا را درنظر بگیرید، رطوبت مطلق، مقدار بخار آبی است که در یک متر مکعب هوا وجود دارد؛ رطوبت مطلق عددی است که ربطی به دما ندارد. به عنوان مثال، اگر بگوییم رطوبت مطلق 10 گرم بر متر مکعب است، یعنی در هر متر مکعب هوا، 10 گرم بخار آب وجود دارد.

رطوبت نسبی به نسبت بخار آبی که در حجم معینی از هوا در دمای مشخص وجود دارد، نسبت به حداکثر مقدار بخار آبی که آن حجم از هوا می‌تواند در همان دما نگه دارد، اشاره دارد. این مقدار به صورت درصد بیان می‌شود. به عنوان مثال، اگر بگوییم رطوبت نسبی 50٪ است، یعنی هوا نیمی از بخار آبی را که می‌تواند در دمای فعلی نگه دارد، نگه داشته است. اگر دما تغییر کند، حداکثر مقدار بخار آبی که هوا می‌تواند نگه دارد نیز تغییر می‌کند و بنابراین رطوبت نسبی نیز تغییر می‌کند پس رطوبت نسبی وابسته به دما است.

اهمیت رطوبت و ارتباط آن با دما

دما به تنهایی نشان دهنده سرد بودن یا گرم بودن محیط نیست و تنها توجه به دما گمراه کننده است. می شود گفت گرما یا سرمایی که مرغ ها احساس می کنند حاصل دما و رطوبت است چون بسته به میزان تعریقی که مرغ انجام می دهد احساس او نسبت به گرما در یک دمای مشخص متفاوت خواهد بود.

هر چه دما بالاتر برود تحرک مولکول های هوا بیشتر می شود و مولکول های هوا بیشتر از هم فاصله می گیرند در نتیجه محیط می تواند رطوبت بیشتری را در خود جای دهد. لازم است بدانید همیشه محیط در حالت اشباع از رطوبت قرار نمی گیرد و ممکن است کمتر از ظرفیت خود رطوبت داشته باشد.

دو نکته حیاتی در مورد رطوبت نسبی وجود دارد. یک اینکه رطوبت نسبی در هفته اول باید 60-70 درصد باشد و نکته دوم اینکه خیلی از افراد فکر می کنند تنش گرمایی در گرم ترین موقع روز مثلا ظهر اتفاق می افتد ولی لزوما اینطور نیست چون ممکن است رطوبت به حد اشباع خود نرسیده باشد و مرغ ها بتوانند با تعریق، دمای بدن خود را کنترل کنند. در مقابل موقعی که دما کاهش پیدا می کند مثلا بعد از ظهر یا عصر به دلیل اینکه دما قبل تر بالاتر بوده محیط رطوبت بیشتری پذیرفته ولی حال که دما کاهش یافته ظرفیت آن نیز کاهش یافته در نتیجه ممکن است به حد اشباع خود برسد و در حد اشباع رطوبت، مرغ نمی تواند تعریق داشته باشد در نتیجه نمی تواند دمای بدنش را کنترل کند و دچار تنش گرمایی می شود؛ در این مواقع حتی شاید لازم باشد سالن را گرم تر کنید تا محیط از حالت اشباع خود خارج شود.

این شکل نشان می دهد که با افزایش دمای محیط ظرفیت هوا افزایش پیدا می کند و اگر رطوبت مطلق همانند شکل ثابت بماند با افزایش ظرفیت، درصد رطوبت نسبی کاهش پیدا می کند.

آمونیاک

آمونیاک یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی در مرغداری‌ها است که بر سلامت و عملکرد پرندگان تاثیر می‌گذارد. به زبان ساده می توان گفت آمونیاک حاصل کود مرغ است و کاهش pH بستر، رطوبت و دما باعث کاهش انتشار آمونیاک در هوا می شود در نتیجه می توان با کاهش رطوبت بستر و pH آن، آمونیاک محیط را کاهش داد.

آمونیاک خیلی راحت افزایش پیدا می کند. افزایش جزئی 5 درصدی در رطوبت بستر از 20 به 25 درصد در دمای 24 درجه سانتیگراد، می تواند منجر به افزایش 140 درصدی در انتشار آمونیاک شود. آمونیاک با تماس با مخاط مرطوب بینی، چشم و مجاری تنفسی باعث آسیب به ان قسمت ها می شود و احتمال ایجاد عفونت را افزایش می دهد. همچنین، این گاز با تماس با پوست و مخاط، خاصیت قلیایی و سوزاننده دارد و می‌تواند مشکلات زیادی برای سطوحی که با آن در تماس است ایجاد کند. آمونیاک باعث تخریب پرز های روده ای می شود در نتیجه بر وزن گیری و ضریب تبدیل خوراک تاثیر منفی دارد.

موقع ورود به سالن مرغداری بوی بد امونیاک را احساس کردم.

 متأسفانه، این یک خبر بدی است. چون وقتی می توانیم بوی آمونیاک را به وضوح تشخیص بدهیم یعنی آمونیاک از سطح عادی برای مرغ بالاتر است؛ انسان آمونیاک را تا زمانی که حداقل به حدود 30 ppm نرسد، تشخیص نمی تواند بدهد از جهت دیگر گفته می شود آمونیاک برای اکثر پرندگان باید کمتر از 25ppm در هر 8 ساعت باشد.

نتیجه گیری

همانطور که متوجه شدید هر سه فاکتور محیطی بسیار مهم هستند طوری که در طول یک شبانه روز باید هر چند ساعت بررسی شوند چون ممکن است شرایط محیطی داخل سالن بر اساس دمای شب و روز و تهویه هوا در ساعت های مختلف متفاوت باشد.